Cieszę się, że złożona Panu Przewodniczącemu Komisji Kultury, Promocji i Dziedzictwa Historycznego Piotrowi Mikuckiemu już 28 listopada 2017 roku propozycja zorganizowania komisji poświęconej tematowi Wilanowskiego Parku Kultury znalazła wreszcie zrozumienie. Sugerowałam, by komisja została połączona z Komisją Środowiska, gdyż wszelkie kwestie dbałości o dziedzictwo historyczne i środowiskowe będące przedmiotem uchwały powołującej ten park mogły w sposób wyczerpujący zostać omówione. Szkoda, że ostatecznie komisja odbyła się tylko jako połączona z Komisją Planowania(czyli prowadzona tylko przez Radnych z PO).
Pragnę zwrócić uwagę i przypomnieć Państwu, że zgodnie z Uchwałą Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 29.03.2012 roku w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą „Wilanowski Park Kulturowy, przegłosowanego w poprzedniej kadencji przez Radę Dzielnicy Wilanów został utworzony Wilanowski Park Kulturowy w celu zintegrowanego zarządzania i szczególnej ochrony historycznie ukształtowanej przestrzeni krajobrazu kulturowego wilanowskich zabytków wraz z wyróżniającą się okoliczną przyrodą. Z założenia miał on pełnić funkcję rekreacyjną, wypoczynkową, turystyczną i edukacyjną nie tylko dla mieszkańców pozostałych części Warszawy, lecz także dla odwiedzających Stolicę gości. Granice Parku Kulturowego zostały jasno określone w Załączniku do uchwały, obejmując zespoły pałacowe w Wilanowie z Morysinem, na Ursynowie, Natolinie i Gucin Gaju wraz z ich osiami widokowymi i otoczeniem. Dodajmy, że w 1994 r. Prezydent RP zespół pałacowo-parkowy w Wilanowie i Morysinie wpisał na listę Pomników Historii RP(jako część kompleksu zabytkowego o nazwie „Warszawa – historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem”) i stanowi to dowód na jego unikalne walory krajobrazu historycznego.
Uchwała wprowadziła określone zakazy i ograniczenia, jednak sposób ochrony Parku Kulturowego, w tym szczegółowe wskazania miały zostać określone w planie ochrony parku sporządzonym i zatwierdzonym odrębną uchwałą Rady Miasta St. Warszawy. W terminie jednego roku od dnia podjęcia uchwały Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy zobowiązany był do sporządzenia Planu ochrony Parku Kulturowego(§3.2). Nie było jasne czy taki plan powstał, który określał by sposoby egzekwowania założeń uchwały, czy też osób/instytucji odpowiedzialnych za funkcjonowanie w praktyce ochrony tego krajobrazu kulturowego. Jedynym dostępnym dokumentem jest Plan Ochrony Wilanowskiego Parku Kulturowego sporządzony przez Fundację Karkonoską i zatwierdzony osobną uchwałą tego samego dnia co Uchwała w sprawie utworzenia parku. Niejasne jest więc po co w takim razie w uchwale wspomina się o roku czasu. Po przeczytaniu dokumentu ma się wrażenie, że są to ustalenia i wytyczne do planu ochrony parku (co zresztą tam czytamy: „ pełne wdrożenie nastąpi poprzez opracowanie, zatwierdzenie i realizację planu Ochrony Parku, który jest przedmiotem niniejszego opracowania”). Dokument jednak wskazywał na konieczność ustalenia skutecznego zarządzania i wdrażania ustaleń planu ochrony, przede wszystkim w ramach sporządzenia nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Parku, miał mieć za zadanie rozeznanie zakresu planowanych tu przedsięwzięć inwestycyjnych czy modernizacyjno-remontowych i konserwatorskich, co miało mieć wpływ na ukierunkowanie rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego dzielnicy Wilanów. Jak widać brak działań skutkował podjęciem już wielu nieodwracalnych decyzji: „pojawiło się wiele elementów obcych, nieestetycznych i dysharmonijnych w ukształtowanym historycznie krajobrazowym otoczeniu zespołu Pałacowo-parkowego”, „zatarciu uległo wiele połączeń widokowych”, narażonych jest na zniszczenie wiele wiekowych drzew, o charakterze pomnikowym(30 egzemplarzy w Wilanowie i 10 w Natolinie) i nawet gatunków drzew egzotycznych, „brak nadzoru i zainteresowania władz SGGW uporządkowaniem części parku sprawia, że teren ten podlega dewastacji, tracąc swoje wartości historyczne, artystyczne i naukowe”, „zatarte zostały prawie wszystkie formy ukształtowania dawnego parku romantycznego w Natolinie”, „niekontrolowana sukcesja roślinna powoduje zarastanie brzegu Jeziorka Wilanowskiego”. Pokreślmy, że Skarpa Warszawska i ciąg pól i łąk pomiędzy Powsinem, Jeziorkiem Powsinkowskim i Wilanowskim oraz doliną Wilanówki tworzą korytarze ekologiczne i są podstawowymi elementami Systemu Przyrodniczego Warszawy w formie chronionego krajobrazu oraz trzech rezerwatów przyrody. Stąd tak konieczne było wypracowanie zasad skutecznej ochrony przyrody i krajobrazu tych terenów. W dokumencie wskazywano na konieczność odbudowy tożsamości Warszawy w oparciu o jej dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, kształtowanie struktury przestrzennej z uwzględnieniem harmonijnego łączenia wartości zabytkowo-kulturowych i przyrodniczo-krajobrazowych z współczesnymi formami zagospodarowania przy spełnieniu warunku prawidłowego prowadzenia procesów inwestycyjnych na tym obszarze, w tym uzupełnienie infrastruktury inżynieryjnej i drogowej a w szczególności budowy sieci kanalizacyjnej – jak jest wszyscy dobrze wiemy – wiele terenów czeka jeszcze na to. Podkreślano konieczność „wykluczenia lokalizowania obiektów dysharmonizujących z historycznym sąsiedztwem i przesłaniających obiekty zabytkowe” czy „wracanie uwagi szczególnej na wysokie walory estetyczne i użytkowe nowego zagospodarowania : zabudowy, nawierzchni ulic i placów i wyposażenie urbanistycznego”. Jakże inaczej wyglądałyby rozmowy odnośnie planowanej budowy wielkogabarytowej galerii handlowej na terenie przedpola Pałacu gdyby w 2013 roku zgodnie z uchwałą powstał zarząd Wilanowskiego Parku Kulturowego. Jakże inaczej wyglądałyby starania Rady Dzielnicy Wilanów o specjalna ochronę w związku z planowana budową Południowej Obwodnicy Warszawy czy w kwestii oczyszczenia wód spływających do Potoku Służewieckiego i jezior Wilanowa. Obecny stan rzeczy nie pozwala na czytelne i osadzone w prawie zasady gospodarowania(w tym kwestie ograniczające prawa własności) i administrowania obszarem parku (który stanowi 90 % dzielnicy Wilanów) a jednocześnie prowadzenie programu zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju.
W trakcie komisji Przedstawicielka Miejskiego Konserwatora Zabytków – Pani Łopuska przyznała, iż rzeczywiście w trakcie tych 6 lat od uchwalenia parku nie został powołany Zarząd Parku, który miał dbać o właściwą jego ochronę. Zaniedbanie to wynikało z braku etatów. W ostatnim czasie podjęto działania zmierzające do powołania zarządu i w ciągu pół roku zostanie opracowany odpowiedni Plan Zarządzania Parkiem, który będzie wcześniej konsultowany z jednostkami działającymi na jego terenie jak również z dzielnicami. Obiecano wspierać działania Dzielnicy Wilanów w kwestii przyspieszenia prac nad uchwaleniem planów zagospodarowania terenu, których brak utrudnia interpretacje prawne(kolizja z Wilanowskim Parkiem Kulturowym) a miały one według uchwały zostać sporządzone w okresie trzech miesięcy. Przedstawicielka Wydziału Architektury Urzędu Miasta Warszawy Pani Jędraszek podkreśliła także, że plan ochrony zakładał tak szerokie granice zapewne z uwagi na to, że krajobraz należy rozumieć szeroko, obecny plan ochrony jest niewystarczający, jeśli nie zostaną wprowadzone odpowiednie zmiany by skutecznie walczyć z nielegalnymi elementami krajobrazu (dysharmonizującymi) będzie trzeba czekać na wprowadzenie uchwały krajobrazowej dla Warszawy. Brak zapisów planu ochrony parku spowodował, że zamiast części usługowej przy planowanej obwodnicy (na obszarze Miasteczka) mającym stanowić bufor powstały tereny mieszkaniowe.
Wielu radnych i Burmistrz Dzielnicy T. Ciorgoń podkreślali, że należy zastanowić się nad zmianami wytyczonymi granic Wilanowskiego Parku Kulturowego, co budzi moje zdziwienie: jak można było przez sześć lat nic nie robić w tym temacie a teraz zaczynać od zmian mających na celu ograniczanie zasięgu działania tego parku, którego walory właśnie opierają się na terenach niezurbanizowanych.
Jakże dobrze by było, gdyby mogły jak najwcześniej zostać opracowane zasady, które jasno zostały sprecyzowane przez Fundację Karkonoską w swym opracowaniu oparte na „zróżnicowanych politykach ochrony i zagospodarowania terenem Wilanowskiego Parku Kulturowego, złożone z dwóch stref ochrony konserwatorskiej (wzmożonej i czynnej) i dwóch stref ochrony krajobrazowej (wzmożonej i czynnej) oraz stref kształtowania terenów intensywnego i ekstensywnego zagospodarowania”. Potrzebne jest tez podnoszenie świadomości społecznej i edukacji z zakresu środowiska kulturowego i historycznego tego obszaru. Konieczna jest ochrona różnorodności biologicznej i przyrodniczej oraz dbałość i poprawa środowiska naturalnego w tym eliminacja elementów je degradujących czy szpecących. Ważna jest szybka poprawa jakości wód(w tym ustalenie jednostek za nie odpowiedzialnych) i powietrza ( w tym ograniczenie emisji spalin poprzez montaż ekranów i likwidację wysypisk śmieci), uzupełnienie zachowanej zieleni o nowe nasadzenia w formie szpalerów lub alei, stworzenie szlaków wodnych dla kajaków czy gondoli, oraz udostępnienie jego poprzez zaprojektowanie sieci ścieżek rowerowych, pieszych czy dydaktycznych oraz ich poprawne oznakowanie.
Możliwe będzie egzekwowanie przestrzeganie prawa ochrony tego terenu jedynie gdy zacznie działać powołany Zarząd Parku, przy jednoczesnym scaleniu uprawnień właścicielskich tych obszarów (Pałac i SGGW) oraz niezwłocznym opracowaniu planów zagospodarowania terenu uwzględniających wytyczne z planu ochrony.
Ostatecznie zaproponowaliśmy kontynuowanie pracy w poszczególnych komisjach merytorycznych Rady Dzielnicy: Kultury, Środowiska i Planowania, tak by wspólnie móc wypracować propozycję stanowiska dla Rady Dzielnicy Wilanów.